Sąd wydając wyrok rozwodowy powinien orzec czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia (art. 57 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego- „kro”). Oczywiście małżonkowie mogą zgodnie zażądać aby sąd nie orzekał o winie, jednak jeśli tego nie uczynią to sąd wyda odpowiednie rozstrzygnięcie w tej kwestii.
Należy zaznaczyć, iż pojęcie winy rozkładu pożycia nie zostało zdefiniowane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, jak również kodeks nie wymienia przypadków kiedy małżonek powinien być uznany za winnego rozkładu pożycia dlatego też w praktyce kwestie te zostały ustalone w orzecznictwie sądowym.
Aby przypisać małżonkowi winę w spowodowaniu rozkładu pożycia niezbędnie jest dokonanie ustalenia, że zostały naruszone podstawowe obowiązki małżeńskie – jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 28.03.2003 r., IV CKN 1957/00: „Wina, o jakiej mowa w art. 57 kro, oznacza takie zachowanie, które wyraża się w poważnym naruszeniu obowiązków wynikających z zawarcia związku małżeńskiego”. Co istotne, sąd uwzględnia zachowanie, które w sposób bezpośredni doprowadziło do ustania pożycia, a więc pomiędzy zachowaniem, a ustaniem pożycia musi zachodzić związek przyczynowy.
Występujący o rozwód skonfliktowany i zawiedzony małżonek najczęściej oczekiwałby rozstrzygnięcia stwierdzającego wyłączną winę drugiej strony za rozkład pożycia. W jakich przypadkach takie orzeczenie o winie może zapaść? Orzecznictwo sądów powszechnych przynosi szereg przykładów takich sytuacji, a wśród najczęstszych powodów wymienia się:
- zdradę (wyrok Sądu Najwyższego z 8.05.1951 r., sygn. C 184/51), przy czym niekiedy może ona być rozumiana szeroko, nie tylko jako fizyczny akt seksualny. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 24.04.1951 r., sygn. C 735/50 wskazał, że naruszeniem wierności małżeńskiej jest wszelkie zachowanie jednego z małżonków wobec osoby trzeciej płci odmiennej, które może stwarzać pozory cudzołóstwa lub w inny sposób wykracza poza granice przyjętej normalnie obyczajowości i przyzwoitości. Zachowania te należy uznać za naganne wobec współmałżonka także wtedy, gdy dotyczą osób tej samej płci,
- przemoc zarówno fizyczną jak i psychiczną: znieważanie, bicie, nastawanie na życie (orzeczenie Sądu Najwyższego z 13.09.1950 r., sygn. C 335/50), czy np. ciągłe nękanie psychiczne przez wypominanie np. braku wykształcenia, mniejszych zarobków, nadwagi, może stać się zawinioną przyczyną rozkładu pożycia małżeńskiego (orzeczenie Sądu Najwyższego z 9.04.1953 r., sygn. II C 2911/52),
- brak lojalności wobec małżonka (wyrok Sądu Najwyższego z 20.04.2004 r., sygn. V CK 273/03),
- niechęć do podjęcia pracy zarobkowej przez jednego z małżonków, pomimo istnienia takiej możliwości, gdy drugi małżonek domagał się takiej aktywności (wyrok Sądu Najwyższego z 9.03.1956 r., sygn. IV CR 36/55),
- opuszczenie bez powodu wspólnego mieszkania i odseparowanie się od małżonka (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 5.10.2004 r., sygn. I ACa 683/04),
- próby ograniczenia kontaktów małżonka z rodziną (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 27.09.2017 r., sygn. I ACa 168/17),
- zmiana religii przez jednego z małżonków (wyrok Sądu Najwyższego z 25.8.2004 r., sygn. IV CK 609/03 czy wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 25.2.1998 r., sygn. I ACa 729/97),
- popełnienie przestępstwa na szkodę współmałżonka, bo ile miało wpływ na rozkład pożycia małżeńskiego (wyrok Sądu Najwyższego z 26.3.2003 r., sygn. II CK 91/02).
Oczywiście, każdy przypadek sąd rozpoznaje indywidualnie, gdyż stwierdzenie winy w wyroku pociągać może poważne skutki prawne – przede wszystkim, przy spełnieniu pewnych warunków, skutkować może zasądzeniem alimentów na rzecz małżonka niewinnego rozkładu pożycia czy przekłada się także na konieczność poniesienia kosztów postępowania sądowego przez małżonka winnego rozkładu.
Podkreślenia wymaga jednak, że postępowanie sądowe w którym badana jest wina małżonka zawsze trwa znacznie dłużej, niż gdyby o tej winie nie orzekano. Wykazanie winy wymaga bowiem przeprowadzenia niejednokrotnie skomplikowanego postępowania dowodowego (dowody z zeznań świadków, dokumentów urzędowych i prywatnych, nagrań filmowych lub dźwiękowych, informacji uzyskanych od operatora telekomunikacyjnego, sprawozdań detektywa, a nawet opinii biegłych itd.). Małżonkowie niejednokrotnie próbują wzajemnie obarczyć się winą – co jeszcze przedłuża proces sądowy.
Jeśli doszło do rozkładu pożycia i zastanawiasz się nad wystąpieniem o rozwód (z orzeczeniem o winie lub bez orzekania o winie) najlepiej skorzystać z profesjonalnej pomocy radcy prawnego – zapraszam na konsultacje.